Kryzysy w rodzinie często zaburzają jej dotychczasowe funkcjonowanie, a zasoby jej członków nie potrafią wesprzeć w samodzielnym poradzeniu sobie – mówiąc językiem stresu, zasoby radzenia sobie się wyczerpały. W Poradni Psychologicznej z Sercem w Opolu rodziny w kryzysie mogą liczyć na pomoc doświadczonego zawodowo i życiowo psychologa.
Przyczyny kryzysów w rodzinie
Nie wnikając w charakter poszczególnych kryzysów, gdyż życie niesie ze sobą wiele scenariuszy, kryzysy w psychologii dzieli się na:
- normatywne – to znaczy takie, które dotykają wszystkich i są związane na przykład z wiekiem, skojarzonym z tym faktem przejścia na emeryturę czy odejściem dzieci z domu, ale też ich trudnym dorastaniem, kłopotami wychowawczymi i innymi sytuacjami;
- losowe (sytuacyjne, incydentalne) – wyzwalane przez sytuacje wcześniej nieprzewidywane, do których zalicza się m.in.: utratę pracy (również własnego biznesu), poważną chorobę członka rodziny, gwałt, napaść, nagłą śmierć w rodzinie;
- endogenne – wyzwalane przez indywidualne cechy członków rodziny, często spowinowacone z ich doświadczeniami z dzieciństwa (m.in. przemoc domowa, molestowanie, DDA), a także uzależnienia.
We wszystkich z wymienionych podstawową metodą pomocy jest psychologiczna interwencja kryzysowa. W niektórych wymagana jest terapia, na przykład w uzależnieniu. Czasem również terapii wymaga rodzina – dorośli i dzieci (ze względu na skutki przeciągającego się kryzysu, który może się przeobrazić również w powikłany).
Diagnoza kryzysu rodzinnego
Diagnoza rodzinnego kryzysu jest rzeczą skomplikowaną i wymaga dużego doświadczenia zawodowego. Niewłaściwe podejście – w tym wybór psychoterapii przez rodzinę przed kwalifikacją psychologiczną, może prowadzić do strat – pieniędzy, czasu, a przede wszystkim nie rozwiązać problemu. Natomiast bierze się w niej pod uwagę przede wszystkim:
- jakie czynniki wywołały kryzys i poddaje się je ocenie,
- zasoby i zdolności regeneracyjne rodziny,
- ocenia się typ rodziny (m.in. jej rytmiczność i sprężystość),
- zasoby adaptacyjne, na co wskazuje historia zmagania się z kryzysami czy osobowość członków rodziny,
- posiadane wsparcie w rodzinie, wśród przyjaciół, a także lokalnej społeczności,
- indywidualną ocenę kryzysu dokonaną przez każdego członka rodziny,
- sposoby radzenia sobie i skutki podejmowanych rozwiązań.
Pod uwagę bierze się również charakter kryzysu, ale także jego oddziaływanie na poszczególnych członków rodziny. Problemem jest na przykład zamykanie się w sobie po trudnym wydarzeniu, co zwykle prowadzi do destabilizacji funkcjonowania wszystkich jej członków. Narusza to strukturę bliskości oraz intymności, rodzi lęk, niezrozumienie, niepewność i generuje dodatkowy stres.
Ocena odporności rodziny
W procesie diagnostycznym i pomocowym znaczenie również ma ocena silnych stron rodziny, gdyż nierzadko się je wykorzystuje. Należą do nich:
- jej spójność – zaufanie do siebie, poszanowanie autonomii, wzajemny szacunek, staranie się wzajemnego niesienia pomocy bliskim, miłość,
- zdolności adaptacyjne – możliwości, które dzięki wspólnemu działaniu prowadzą do rozwiązań i poczucie to mają członkowie rodziny (razem sobie poradzimy),
- organizacja wewnętrzna – jasne role i reguły, które klaryfikują działania i wzbudzają poczucie bezpieczeństwa (dotyczy to nawet przekazu pokoleniowego),
- komunikacja – i jej poziom zaawansowania, czyli: jasność komunikatów, ich bezpośredniość, klarowność, adekwatność,
- wytrzymałość – definiowaną jako pozytywne nastawienie do zmian oraz zdolność antycypowania sukcesu w radzeniu sobie z trudnościami,
- zżycie – ilość czasu spędzanego razem przez rodzinę, która rzutuje na jej stabilność i integrację,
- zasoby indywidualne – zwykle rodziców, którzy potrafią wesprzeć siebie nawzajem, a także dzieci.
Wsparcie społeczne to pewna sieć lokalna instytucji pomocowych. Wobec faktu, iż poszukiwana jest w kryzysach pomoc psychologiczna, nie należy zgłaszać się do poradni zdrowia psychicznego. Postępować tak należy tylko przy podejrzeniu choroby psychicznej.
Pomoc psychologiczna dla rodziny w Opolu
Proces diagnostyczny ma charakter ciągły. Nie sposób zazwyczaj określić problemu na jednym spotkaniu. Ponadto pomoc psychologiczna w tym zakresie nie ma charakteru porady – którą wszyscy usłyszą i pójdą do domu. Jest to swoisty proces terapii, który prowadzi przede wszystkim do:
- poznania źródła problemów,
- identyfikacji wszystkich czynników, które ewentualnie wzmacniają pierwotny problem,
- scalenia więzi w rodzinie, jeśli zaczęły ulegać rozluźnieniu,
- wyrażenia trudnych emocji w bezpiecznych warunkach,
- wypracowania wspólnej dla wszystkich członków rodziny strategii radzenia sobie przy wykorzystaniu wszystkich dostępnych źródeł wsparcia.
Pomoc powinna kończyć się przy odczuwalnych przez Pacjentów codziennych zmianach w funkcjonowaniu i samopoczuciu.
Poradnia Psychologiczna z Sercem w Opolu wobec kryzysów rodzinnych
Bardzo często w Poradni Psychologicznej z Sercem w Opolu pojawiają się członkowie rodziny w niepełnym składzie. Zazwyczaj wynika to z chęci interweniowania tam, gdzie nie zdobyli zgody osoby destabilizującej system rodzinny. Jest to najczęściej osoba bliska, która uzależniła się od alkoholu. W takim wypadku nowoczesna psychoterapia uzależnienia również zakłada psychoterapię całej rodziny, aczkolwiek nie zwalnia to osoby chorej z odpowiedzialności za własne leczenie podejmowane indywidualnie – a czasem celem wizyty członków rodziny jest nakłonienie jej do tego. Interwencja ma wówczas charakter psychoedukacyjny, ale też jej celem przede wszystkim staje się nakłonienie osoby nadużywającej alkohol do konsultacji. Piszemy o tym w innym artykule link.
#TODO: Ten link jest do artykułu: Interwencja kryzysowa w uzależnieniu od alkoholu. (podzakładka „terapia uzależnień”)
Jarosław Stukan – psycholog prywatnie w Opolu
